Người lao động là những người tham gia vào các hoạt động sản xuất, kinh doanh, dịch vụ hoặc quản lý có thu nhập. Nghĩa vụ lao động là những nghĩa vụ mà người lao động phải thực hiện theo hợp đồng lao động, quy chế lao động và pháp luật.
Quyền của người lao động
Theo Luật Lao động năm 2019, người lao động có những quyền sau:
- Quyền tự do chọn nghề nghiệp, chọn nơi làm việc, chọn hình thức lao động phù hợp với khả năng, sở thích và nhu cầu của mình.
- Quyền được tuyển dụng công bằng, không bị phân biệt về giới tính, tuổi tác, dân tộc, tôn giáo, chính kiến, xã hội hoặc bất kỳ lý do nào khác không liên quan đến năng lực lao động.
- Quyền ký kết, thực hiện và chấm dứt hợp đồng lao động theo ý muốn của mình và theo quy định của pháp luật.
- Quyền được trả lương và các khoản thu nhập khác theo hợp đồng lao động và không thấp hơn mức lương tối thiểu do Nhà nước quy định.
- Quyền được nghỉ ngơi, nghỉ lễ, nghỉ phép, nghỉ bù, nghỉ ốm, nghỉ thai sản, nghỉ hưởng chế độ bảo hiểm xã hội và các trường hợp nghỉ khác theo quy định của pháp luật.
- Quyền được bảo vệ sức khỏe, an toàn và vệ sinh lao động; được khám sức khỏe định kỳ; được bồi thường, trợ cấp và điều trị y tế khi bị tai nạn lao động hoặc mắc bệnh nghề nghiệp.
- Quyền được tham gia các tổ chức đại diện cho người lao động như công đoàn, hiệp hội chuyên môn; được tham gia vào việc xây dựng quy chế lao động, quy chế tiền lương, quy chế khen thưởng, kỷ luật và các vấn đề liên quan đến quyền lợi của người lao động.
- Quyền được tôn trọng phẩm giá nhân phẩm, danh dự cá nhân; được bảo vệ bí mật cá nhân; không bị xâm phạm tính mạng, sức khỏe, danh tiếng hoặc tài sản trong quan hệ lao động.
- Quyền khiếu nại, tố cáo, kiện tụng hoặc yêu cầu giải quyết tranh chấp lao động khi bị vi phạm quyền lợi hoặc bị xâm hại quyền hợp pháp của mình.
- Quyền được hưởng các chính sách ưu đãi, khuyến khích và hỗ trợ của Nhà nước đối với những người lao động có hoàn cảnh đặc biệt như người khuyết tật, người dân tộc thiểu số, người lao động ở vùng khó khăn, vùng sâu, vùng xa hoặc những ngành nghề đặc thù.
Nghĩa vụ của người lao động
Theo Luật Lao động năm 2019, người lao động có những nghĩa vụ sau:
- Nghĩa vụ thực hiện đúng và đầy đủ các nội dung của hợp đồng lao động; tuân thủ quy chế lao động, quy chế tiền lương, quy chế khen thưởng, kỷ luật và các quy định khác của người sử dụng lao động.
- Nghĩa vụ tham gia bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế và bảo hiểm thất nghiệp theo quy định của pháp luật; đóng góp vào các quỹ phúc lợi, quỹ công đoàn và các quỹ khác theo thoả thuận giữa người lao động và người sử dụng lao động.
- Nghĩa vụ tuân thủ các quy tắc, tiêu chuẩn và biện pháp bảo vệ an toàn và vệ sinh lao động; sử dụng đúng và bảo quản cẩn thận các phương tiện, thiết bị, dụng cụ và vật liệu làm việc; báo cáo kịp thời cho người sử dụng lao động hoặc cơ quan có thẩm quyền về những nguy cơ gây tai nạn lao động hoặc bệnh nghề nghiệp.
- Nghĩa vụ bồi thường thiệt hại do cố ý hoặc vi phạm nghiêm trọng kỷ luật lao động gây ra cho người sử dụng lao động hoặc cho tài sản của người sử dụng lao động.
- Nghĩa vụ bảo mật thông tin liên quan đến kinh doanh, sản xuất, dịch vụ, công nghệ, kỹ thuật hoặc những thông tin khác được xem là bí mật của người sử dụng lao động; không sử dụng thông tin bí mật để làm lợi cho bản thân hoặc cho người khác trái với lợi ích chung của tổ chức hoặc cá nhân sử dụng lao động.
- Nghĩa vụ tôn trọng và bảo vệ danh tiếng, uy tín, tài sản và lợi ích hợp pháp của người sử dụng lao động; không xâm hại tính mạng, sức khỏe, danh dự hoặc tài sản của người sử dụng lao động hoặc của các đồng nghiệp trong quan hệ lao động.
Để kết luận, quyền và nghĩa vụ của người lao động là những điều kiện cơ bản để đảm bảo quan hệ lao động hài hòa, bền vững và phát triển. Người lao động cần nắm rõ và thực hiện đầy đủ quyền và nghĩa vụ của mình theo pháp luật và hợp đồng lao động. Người sử dụng lao động cần tôn trọng và bảo đảm quyền lợi cho người lao động, cũng như yêu cầu người lao động tuân thủ nghĩa vụ của mình. Nhà nước cần có những chính sách, biện pháp và cơ quan có thẩm quyền để giám sát, kiểm tra, xử lý vi phạm và giải quyết tranh chấp trong quan hệ lao động. Chỉ có như vậy, quyền và nghĩa vụ của người lao động mới được bảo vệ và thực hiện hiệu quả, góp phần vào sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.
