Bất đồng lao động và giải quyết tranh chấp: Những điều cần biết

Bất đồng lao động là tình trạng xảy ra khi có sự khác biệt về quan điểm, lợi ích hoặc hành vi giữa người sử dụng lao động và người lao động hoặc giữa các người lao động trong một tổ chức. Trong bài viết này, chúng tôi sẽ cung cấp cho bạn những thông tin cơ bản về bất đồng lao động và giải quyết tranh chấp, bao gồm các nguyên nhân, hình thức, phương thức và quy trình giải quyết.

Nguyên nhân của bất đồng lao động

Nguyên nhân chủ quan

Nguyên nhân chủ quan là những yếu tố liên quan đến ý thức, thái độ, tâm lý và năng lực của các bên tham gia vào quan hệ lao động. Một số nguyên nhân chủ quan phổ biến gây ra bất đồng lao động là:

• Sự thiếu hiểu biết hoặc không tuân thủ các quy định của pháp luật lao động, các điều khoản của hợp đồng lao động hoặc các quy chế nội bộ của tổ chức.
• Sự thiếu minh bạch, công bằng hoặc khách quan trong việc xây dựng, thực hiện và kiểm tra các chính sách, tiêu chuẩn và tiêu chí về lương, thưởng, phúc lợi, đánh giá năng lực và khen thưởng kỷ luật.
• Sự thiếu tôn trọng, giao tiếp hoặc hợp tác giữa người sử dụng lao động và người lao động hoặc giữa các người lao động trong cùng một tổ chức.
• Sự thiếu năng lực, kỹ năng hoặc trách nhiệm của người sử dụng lao động hoặc người lao động trong việc thực hiện công việc hoặc giải quyết vấn đề.

Nguyên nhân khách quan

Nguyên nhân khách quan là những yếu tố không phụ thuộc vào ý muốn của các bên tham gia vào quan hệ lao động, mà do các tác động từ bên ngoài. Một số nguyên nhân khách quan phổ biến gây ra bất đồng lao động là:

• Sự biến đổi của môi trường kinh tế, xã hội, chính trị hoặc pháp lý, ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất kinh doanh, nhu cầu thị trường, cạnh tranh hoặc đầu tư của tổ chức.
• Sự thay đổi của công nghệ, quy trình, thiết bị hoặc nguồn nhân lực, ảnh hưởng đến năng suất, chất lượng, an toàn hoặc hiệu quả của công việc.
• Sự xảy ra của các sự kiện bất khả kháng, như thiên tai, dịch bệnh, chiến tranh hoặc khủng bố, ảnh hưởng đến sức khỏe, tài sản hoặc an ninh của các bên.

Hình thức của bất đồng lao động

Theo pháp luật lao động Việt Nam, bất đồng lao động được phân loại thành hai hình thức chính là:

• Bất đồng cá nhân: là bất đồng xảy ra giữa một người sử dụng lao động và một người lao động về các quyền và nghĩa vụ theo hợp đồng lao động hoặc các quy định của pháp luật lao động.
• Bất đồng tập thể: là bất đồng xảy ra giữa một người sử dụng lao động và một nhóm người lao động hoặc toàn thể người lao động trong một tổ chức về các vấn đề liên quan đến lợi ích tập thể của người lao động.

Ngoài ra, bất đồng lao động còn có thể được phân biệt theo mức độ nghiêm trọng, từ nhẹ đến nặng, như sau:

• Bất đồng thường xuyên: là bất đồng xảy ra do sự khác biệt về quan điểm, cách làm việc hoặc phong cách giao tiếp giữa các bên. Bất đồng này thường không gây ra nhiều ảnh hưởng tiêu cực và có thể được giải quyết thông qua sự thoả hiệp, hòa giải hoặc thương lượng.
• Bất đồng nghiêm trọng: là bất đồng xảy ra do sự vi phạm nghiêm túc về các quyền và nghĩa vụ của các bên. Bất đồng này có thể gây ra những hậu quả tiêu cực lớn và có thể được giải quyết thông qua sự can thiệp của cơ quan có thẩm quyền, như tòa án, trọng tài hoặc cơ quan quản lý nhà nước.
• Bất đồng cực kỳ: là bất đồng xảy ra do sự xung đột gay gắt về các lợi ích hoặc mục tiêu của các bên. Bất đồng này có thể dẫn đến những hành vi bạo lực, phá hoại hoặc biểu tình của một hoặc cả hai bên. Bất đồng này cần được giải quyết thông qua sự điều tra, xử lý và kiểm soát của cơ quan an ninh, công an hoặc quân sự.

Phương thức giải quyết tranh chấp lao động

Theo pháp luật lao động Việt Nam, có ba phương thức chính để giải quyết tranh chấp lao động là:

• Thương lượng: là phương thức giải quyết tranh chấp lao động bằng cách đối thoại, trao đổi và thỏa thuận giữa các bên có liên quan. Thương lượng được áp dụng cho cả bất đồng cá nhân và bất đồng tập thể. Thương lượng có thể được tiến hành trực tiếp giữa các bên hoặc thông qua sự hỗ trợ của người trung gian, như tổ lao động, công đoàn, tổ chức xã hội hoặc cá nhân có uy tín. Thương lượng được coi là phương thức giải quyết tranh chấp lao động ưu tiên và hiệu quả nhất, vì nó giúp duy trì mối quan hệ tốt đẹp, tôn trọng lợi ích và ý kiến của các bên, và nhanh chóng đạt được kết quả hài lòng.
• Hòa giải: là phương thức giải quyết tranh chấp lao động bằng cách sử dụng sự can thiệp của một bên thứ ba độc lập và trung lập, gọi là người hòa giải. Người hòa giải có nhiệm vụ nghe, hiểu, phân tích và đưa ra những gợi ý, khuyến nghị hoặc giải pháp cho các bên để giúp họ giảm bớt căng thẳng, xóa bỏ hiểu lầm và tìm ra cách giải quyết chấp nhận được. Hòa giải được áp dụng cho cả bất đồng cá nhân và bất đồng tập thể. Hòa giải có thể được tiến hành do các bên tự nguyện hoặc do cơ quan có thẩm quyền yêu cầu. Người hòa giải có thể là một cá nhân hoặc một tổ chức, như ủy ban hòa giải lao động, công đoàn, tổ chức xã hội hoặc tổ chức quốc tế. Hòa giải được coi là phương thức giải quyết tranh chấp lao động linh hoạt và khả thi, vì nó không ép buộc các bên phải tuân theo ý kiến của người hòa giải, mà chỉ khuyến khích các bên tự do lựa chọn.
• Trọng tài: là phương thức giải quyết tranh chấp lao động bằng cách sử dụng sự phán xét của một bên thứ ba độc lập và trung lập, gọi là người trọng tài. Người trọng tài có nhiệm vụ xem xét, điều tra và ra quyết định cuối cùng về việc giải quyết tranh chấp lao động dựa trên các căn cứ pháp lý và sự thật. Trọng tài chỉ được áp dụng cho bất đồng tập thể. Trọng tài có thể được tiến hành do các bên tự nguyện hoặc do cơ quan có thẩm quyền yêu cầu. Người trọng tài có thể là một cá nhân hoặc một tổ chức, như trung tâm trọng tài lao động, viện trọng tài quốc gia hoặc quốc tế. Trọng tài được coi là phương thức giải quyết tranh chấp lao động cuối cùng và có tính ràng buộc cao, vì nó yêu cầu các bên phải tuân theo quyết định của người trọng tài, trừ khi có kháng cáo hợp pháp.

Quy trình giải quyết tranh chấp lao động

Theo pháp luật lao động Việt Nam, quy trình giải quyết tranh chấp lao động được thực hiện theo các bước sau:

• Bước 1: Phát hiện và xác định bất đồng lao động. Các bên có liên quan cần nhận biết và xác định rõ nguyên nhân, hình thức, mức độ và nội dung của bất đồng lao động, để có thể chọn phương thức giải quyết phù hợp.
• Bước 2: Thương lượng giải quyết bất đồng lao động. Các bên có liên quan cần tiến hành thương lượng trực tiếp hoặc thông qua người trung gian, để tìm kiếm sự thỏa thuận và hòa giải. Thương lượng cần được tiến hành trong thời hạn tối đa là 15 ngày kể từ ngày phát hiện bất đồng lao động. Nếu thương lượng thành công, các bên cần lập biên bản thương lượng và thực hiện các nghĩa vụ theo biên bản. Nếu thương lượng không thành công hoặc một bên không tham gia thương lượng, các bên có thể chuyển sang bước tiếp theo.
• Bước 3: Hòa giải giải quyết bất đồng lao động. Các bên có liên quan cần yêu cầu người hòa giải can thiệp để giúp các bên giảm bớt căng thẳng và tìm ra cách giải quyết chấp nhận được. Hòa giải cần được tiến hành trong thời hạn tối đa là 15 ngày kể từ ngày nhận được yêu cầu hòa giải. Nếu hòa giải thành công, các bên cần lập biên bản hòa giải và thực hiện các nghĩa vụ theo biên bản. Nếu hòa giải không thành công hoặc một bên không tham gia hòa giải, các bên có thể chuyển sang bước tiếp theo.
• Bước 4: Trọng tài giải quyết bất đồng lao động. Các bên có liên quan cần yêu cầu người trọng tài phán xét và ra quyết định cuối cùng về việc giải quyết tranh chấp lao động. Trọng tài cần được tiến hành trong thời hạn tối đa là 30 ngày kể từ ngày nhận được yêu cầu trọng tài. Nếu trọng tài thành công, các bên cần tuân theo quyết định của người trọng tài và thực hiện các nghĩa vụ theo quyết định. Nếu trọng tài không thành công hoặc một bên không chấp nhận quyết định của người trọng tài, các bên có thể kháng cáo tới cơ quan có thẩm quyền.

Hy vọng bài viết này đã cung cấp cho bạn những thông tin hữu ích về bất đồng lao động và giải quyết tranh chấp.